Socratisch gespreksleider én socraticus

Wat is een socratisch gesprek

Een socratisch gesprek is een gesprek waarin je, in een groep of een-op-een, onderzoekt wat je nou eigenlijk vindt en waarom je dat vindt. Dit gebeurt aan de hand van een concrete ervaring.

Wij vinden van alles, hebben overal een oordeel over, denken het wel te weten en presenteren meningen als feiten. Daarbij interpreteren we erop los, vullen in en projecteren onze eigen ervaring of ideeën op die van onze gesprekspartner. Dit zorgt ervoor dat we slecht luisteren; niet checken of onze interpretatie wel klopt en zelden vragen om meer informatie. We weten het immers allemaal al. Het resultaat is dat gesprekken oppervlakkig worden, de gesprekspartner zich niet begrepen voelt en dat er hoegenaamd geen echte communicatie is. Mensen gaan langs elkaar heen praten of doen er maar het zwijgen toe.

Doel

Het doel van een socratisch gesprek is tot een goed gesprek te komen, geen gesprek over koetjes en kalfjes, maar een gesprek dat ergens over gaat, een gesprek over de ander. In zo’n gesprek krijg je inzicht in de ander, in wat hij vindt en waarom. Door dat uit te diepen krijgt die ander ook (meer) inzicht in zichzelf. Het gaat er niet om uiteindelijk met een eenduidig antwoord of een oplossing te komen. Het gaat er wel om begrip voor andere opvattingen te krijgen; elkaar te snappen, gestructureerd na te denken en open met elkaar van gedachten te wisselen.
De basis-ingrediënten voor een socratisch gesprek zijn: luisteren om de ander te begrijpen en vragen stellen vanuit oprechte nieuwsgierigheid en het besef dat je het misschien toch niet helemaal weet.

De socratische gespreksvoering is zeer geschikt om binnen organisaties te gebruiken voor als er iets “speelt” of als vorm van team-building.
Ook is het socratisch gesprek zeer geschikt om op middelbare scholen in te zetten bij vakken als Nederlands, geschiedenis, maatschappijleer of -wetenschappen én bij burgerschapsvorming.


Mijn rol

Ik kan als gespreksleider een socratisch groepsgesprek begeleiden. Dat betekent dat ik heel zorgvuldig luister en vervolgens door het stellen van de juiste vragen de groep aan het denken zet. Ik ben daarbij zelf zo min mogelijk aan het woord. Mijn mening blijft geheel buiten beschouwing. Evenmin kom ik met antwoorden.

Als socraticus fungeer ik als denkhulp in een een-op-eengesprek. Wie met een vraag bij mij aanklopt voor een socratisch consult, krijgt inzicht in lastige kwesties en patronen, waarin hij – vanuit vooronderstellingen, aannames en overtuigingen – verstrikt is geraakt. Doordat de socraticus de bezoeker confronteert met zijn eigen woorden en vooronderstellingen, zal deze niet anders kunnen dan die onder de loep nemen. Dit kan ruimte geven voor andere zienswijzen.
De socraticus is uitdrukkelijk geen coach, adviseur of therapeut. Hij fungeert als denkhulp om de eigen denkkaders te laten inzien en, indien nodig, te doorbreken.