Filosoferen met kinderen en jongeren

Filosoferen, het klinkt moeilijk maar dat is het niet. Wat is het wel?

Filosoferen is denken over denken door te denken . En dat denken doe je samen en hardop.

Filosoferen met kinderen – zelfs met kleuters! – bestaat al meer dan 25 jaar, het is leuk en leerzaam.
In de moderne samenleving die voortdurend verandert en meer en meer multicultureel wordt, wordt van scholen geëist dat zij aan burgerschapsvorming doen. Scholen moeten kinderen de zogeheten 21ste eeuwse vaardigheden bijbrengen en hen opvoeden tot redelijke individuen die in staat zijn in harmonie met elkaar te leven en die open staan voor mensen met een andere aard of mening.
Het filosofisch gesprek is het middel bij uitstek om die 21ste eeuwse vaardigheden aan te leren.

De meerwaarde

Door met kinderen of jongeren te filosoferen zullen zij leren:

beter na te denken
zelfstandig te denken
gedachten te verwoorden
te luisteren naar anderen
een open houding naar anderen aan te nemen
te argumenteren
andere ideeën te accepteren en te respecteren
kritisch na te denken over vooronderstellingen
te reflecteren over de kwaliteit van de gebruikte argumenten
te reflecteren over de gebruikte begrippen
te reflecteren in het algemeen

De methodiek

Bij filosoferen met kinderen/jongeren is de pedagogiek gebaseerd op samenwerking en dialoog tussen de kinderen. Er vormt zich zo een onderzoeksgroep.
Die onderzoeksgroep, inclusief gespreksleider, kiest gezamenlijk een thema aan de hand van bij voorbeeld een verhaal en wat daaruit is opgevallen.
Door het wisselen van gedachten over een of meer gekozen thema’s, zullen kinderen leren dat je niet zomaar van alles kunt zeggen, maar dat je argumenten moet geven voor je standpunten. Ze zullen leren dat je bereid moet zijn je opvattingen te wijzigen; dat je goed moet luisteren en dat je je eigen opvattingen zo helder en kort mogelijk moet formuleren.
Verder leren ze dat je moet proberen mee te denken met anderen en dat je, door voort te bouwen op de redeneringen van anderen, samen een onderzoeksgroep vormt.
Ten slotte zullen ze leren inzien dat je respect moet hebben voor de standpunten en argumenten van anderen en dat dat los kan staan van het feit of je het met die ander eens bent.

Kinderen gaan zo zien hoe ingewikkeld de werkelijkheid in elkaar zit; dat je iets op verschillende manieren kunt en mag begrijpen; dat het interessant en zelfs prettig is te ontdekken dat anderen totaal andere ideeën hebben; dat je kritisch kun nadenken over de ideeën van anderen, maar ook over die van jezelf. Ze zien dat het belangrijk is om redenen te geven; dat samen iets onderzoeken en de denkkracht van anderen gebruiken spannend en leuk is en dat het goed te begrijpen is dat veel dingen niet absoluut vaststaan.

Mijn rol

Ik kan een filosofisch gesprek met kinderen of jongeren organiseren en begeleiden. Dat kan op scholen, maar bij voorbeeld ook in bibliotheken of boekhandels.
Ik kan samen met de betreffende groep naar aanleiding van vrijwel ieder willekeurig thema een gesprek, een spel bijna, in gang zetten van vragen en bedachtzame antwoorden; antwoorden waarover is nagedacht. Het thema komt in principe uit de groep, maar kan ook door mij worden aangedragen; in elk geval kan ik een voorzetje geven via een bepaalde stimulus waar dan een thema uitrolt.